‘Eigenlijk ben ik bij toeval het vak ingerold’, realiseert Peter Frans zich. ‘Maar ik zou niet meer iets anders willen doen. Ik vond het onderwijs, waar ik uit kom, al dankbaar werk, maar dít is het dankbaarste wat ik ooit heb gedaan. Hier kan ik echt het verschil mee maken. Ik kan iets blijvends meegeven. Dáár doe ik het voor.’

Teksten schrijven

Peter maakte in zijn familie veel verliezen mee. ‘Ik schreef voor elke uitvaart een tekst – ik ben redelijk makkelijk met woorden – die bij het afscheid voorgelezen werd. Eerst altijd door mijn vrouw, want zelf durfde ik dat in het begin niet. Maar na verloop van tijd heb ik me de kunst van het spreken toch eigen gemaakt.’

Van uitvaartspreker …

‘Toen een aantal jaren geleden mijn schoonzus overleed, verzorgde Harnold Nieboer de uitvaart’, weet Peter nog goed. ‘Hij vernam dat ik de tekst schreef en we raakten in gesprek. Voelde ik er misschien iets voor om uitvaartspreker bij Uitvaartzorg Boerhaave te worden? Vrouwelijke uitvaartsprekers waren er wel, maar een man hadden ze nog niet. We hebben dat goed doorgesproken en ik heb zijn raad opgevolgd. Ik sprak als zzp’er op uitvaarten bij Uitvaartzorg Boerhaave. En af en toe ging ik gewoon even langs om koffie te drinken en om iedereen daar te leren kennen.’

… naar uitvaartverzorger

‘Op een gegeven moment – ik was met een groep leerlingen onderweg naar Bulgarije – belde Joyce me met de vraag of ik geen uitvaartverzorger wilde worden. Ed, één van de uitvaartverzorgers bij Boerhaave, ging een dag minder werken. Zo ben ik het vak ingerold. Eerst voor één dag in de week en eind 2023, toen Ed stopte, heb ik zijn baan overgenomen.’

Verschil maken

Vol liefde en enthousiasme praat Peter over zijn vak. ‘Ik wil echt het verschil maken in wat ik doe. Eigenlijk probeer ik continu te luisteren. Wat heeft de familie nodig? Hoe kan ik ieder van de betrokkenen, én de overledene, recht doen? Wat zijn hun behoeften? Daar wil ik bij aansluiten. Elke familie is anders en ook elke uitvaart is anders. Hoe geef je daar op een zo goed mogelijke manier vorm aan, zodat alles tijdens de uitvaart op zijn plek valt? Daar moet de familie immers mee verder.’

Voorrecht

‘Je komt als uitvaartverzorger voor de eerste keer bij een familie binnen die net een dierbare heeft verloren. Er is verdriet, ellende, en ze vertrouwen je heel veel dingen toe. Ik vind het een voorrecht dat ik die mensen dan mag begeleiden. Juist als ze zo diep zitten in hun emoties. Ik vind dat nog steeds zó bijzonder. In zo’n week bouw je een band op. Heel intensief. Vrijwel dagelijks is er contact. Ze kunnen met al hun vragen bij me terecht.’

Mooie herinneringen

Peter: ‘En dan is daar het moment van de uitvaart. Er is rouw. Verdriet. En dat mag ik omlijsten met een openings- en een slotwoord, waarin ik mooie herinneringen die de familie heeft uitgesproken probeer mee te nemen in mijn slotwoord om het persoonlijk te maken. Dat is waar niet alleen ik voor sta, maar iedereen bij Boerhaave. Wie was de persoon van wie we afscheid nemen nou eigenlijk? Wat heeft hij of zij betekend? Waar stond hij of zij voor? Hoe heeft hij of zij onze levens geraakt? Om dát naar voren te krijgen; dát vind ik mooi! Het zorgt ervoor dat de aanwezigen de persoon herkennen in mijn verhaal en in hoe we de uitvaart hebben vorm gegeven, zodanig dat de uitvaart recht doet aan die overledene en past bij de overledene. Dat ik te horen krijg dat het de uitvaart was die vader of moeder gewenst zou hebben. Daar doe ik het voor.’

Complimenten

‘Vaak wordt er zelfs gedacht dat ik familie ben, omdat ik de overledene beschrijf zoals hij of zij was. De eerste keer dat ik sprak op een uitvaart zei iemand na afloop tegen me: ‘Nou ken ik die man al 65 jaar, maar jij hebt hem neergezet zoals hij écht is!’ Potverdrie, dat komt dan wel binnen hoor. Daar kan ik oprecht even emotioneel van worden. Geweldig! Niet alleen als spreker, maar ook als uitvaartverzorger probeer ik op die manier recht te doen aan iemand. Je mag dan misschien niet zeggen dat dit het mooiste beroep is dat er is – dat klinkt zo raar – maar toch is dat wel wat we hier zeggen.’

Onder je huid

Alhoewel Peter al veel uitvaarten heeft mogen begeleiden, zijn er sommige die hij nooit zal vergeten. ‘Die gaan onder je huid zitten. Een tijd geleden mocht ik een uitvaart vormgeven van iemand die veel jonger was dan ik ben. Er was veel verdriet, boosheid en er waren veel verwijten. Het was een intensief traject, waarin het van belang was om recht te doen aan alle behoeften, die soms ook strijdig waren met elkaar. Voorzichtigheid was geboden en woorden moesten worden gewogen, omdat een verkeerd woord een tegenreactie zou kunnen oproepen. Naast uitvaartverzorger ben je dan coach, begeleider, bezig met het voorkomen van problemen, een halve – of hele – crisismanager.’

Speech

‘Gedoe tijdens een plechtigheid wil je voorkomen. Ik besloot iedereen die gekomen was voorafgaand aan de dienst toe te spreken. De olifant in de kamer benoemen – de roze olifant – waarvan iedereen het bestaan kende. Dan kun je dat maar beter benoemen. De foyer zat afgeladen vol. Je kon de spanning gewoon voelen. Er werd geen woord gezegd. In de foyer heb ik benoemd wat er speelde en ik had nog geen twee zinnen gesproken, of de hele zaal kwam tot ontspanning. Of het door mijn speech in de foyer kwam, is moeilijk in te schatten, maar we kunnen terugzien op een respectvolle, waardige en gedenkwaardige uitvaart, waar ik veel van heb geleerd.

Kersen op de taart

‘Maar er zijn meer uitvaarten waar ik met een bijzonder gevoel aan terugdenk hoor’, vervolgt Peter zijn verhaal. ‘Zoals die huiskameruitvaart. De aanwezigen zaten rond de kist toen één van hen – een klein meisje – vroeg of oma vroeger ook uitging. En waar ging ze dan naartoe? Een oudere dame van 92, een vriendin van de overledene, vertelde vervolgens een prachtig verhaal. Hoe ze uitgingen, jongens ontmoetten en gingen dansen. Iedereen luisterde met open mond. Dat is toch prachtig! Dat zijn voor mij de kersen op de taart.’

Samen doen

‘Dit werk kan ik op deze manier doen, omdat ik het samen doe. Je kúnt dit ook niet alleen doen. Aan de ene kant doe ik het samen met de familie, en aan de andere kant staan de mensen van Uitvaartzorg Boerhaave voor me klaar. De persoonlijke betrokkenheid in ons team is groot. We zijn allemaal heel verschillend – en dat mag ook – maar wel ontzettend betrokken. Zonder die oprechte betrokkenheid zou ik mijn werk niet kunnen doen.
Ik denk dat dit werk me wel heeft veranderd. Je leert meer relativeren. Ambities wat betreft doelen in mijn loopbaan heb ik eigenlijk nooit gehad. In mijn loopbaan kwamen dingen gewoon op mijn pad. Als ik al ambitie heb, dan is het de ambitie om goed te zijn in mijn werk, in de dingen die ik doe, het verschil maken. En het heeft me nog meer doen inzien dat je moet streven naar geluk en plezier in je leven. En wees een beetje lief voor elkaar. Wat een cliché hè’, grinnikt Peter. ‘Maar het vervelende van clichés is, is dat ze altijd waar zijn.’